Saltu al enhavo

стать

El Vikivortaro
Lingva artikolo priskribas
kelkajn vortojn.

Atributoj

[redakti]
konjugacio nuntempo estonteco pasinteco imperativo
mi ста́ну ста́л
ста́ла
vi ста́нешь ста́л
ста́ла
ста́нь
li, ŝi, ĝi ста́нет ста́л
ста́ла
ста́ло
ni ста́нем ста́ли ста́нем
ста́немте
Vi ста́нете ста́ли ста́ньте
ili ста́нут ста́ли
gerundio (nuntempo) говоря́
gerundio (pasinteco) ста́в
ста́вши

Verbo perfektiva, netransitiva, tipo de konjugacio laŭ A. Zaliznjak — 15a. Respektiva perfektiva verbo — становиться.

Vorterseparo

Radiko: -ст-; sufikso: -а; verba finaĵo: -ть

ста-ть
Prononco
IFA statʲ 
Sono :(lingvo -ru-)
(dosiero)

Signifoj

[redakti]
"Всем должен дорог стать и ведом..." ["Al ĉiuj devas iĝi kara kaj konata..." Poemo en ĵurnalo "Spartak". 1932.]
Будь горд, будь рад стать красноармейцем в ряд [Estu fiera, estu ĝoja stariĝi kiel ruĝarmeano ne vicon. 1934]
Все в библиотеку. Каждый батрак, бедняк, колхозник должен стать читателем библиотеки [Ĉiuj al biblioteko. Ĉiu dungkapmarano, malriĉulo, kolĥozano devas iĝi leganto en biblioteko. 1929.]
Инструктор должен стать ведущим звеном в перестройке методики [Instruktoro devas iĝi gvida ĉenero en rekonstruado de metodo. 1932.]
Как завод теплобетона стал ударным-безбожным [Kiel fabriko de varma betono iĝis avangarda-ateisma. 1932.]
[1] transiri je vertikala pozicio, stariĝi
  • ◆ Я стал на колени и устремил глаза мои на больного. А. С. Пушкин, «Капитанская дочка», 1836 j.
  • Mi stariĝis sur la genuojn kaj direktis okulojn miajn al malsanulo. Aleksandr Puŝkin. La Kapitanfilino. 1836.
[2] lokiĝi, okupi iun lokon plu restante en vertikala pozicio
  • ◆ Я стал на первую попавшуюся валежину и стал переобуваться. В. К. Арсеньев, «В горах Сихотэ-Алиня», 1937 j.
  • Mi stariĝis sur la unuan trovitan arbobranĉon kaj komencis ŝanĝi la ŝuojn. Vladimir Arsenjev. En la montaro Siĥote-Alin. 1937.
[3] halti, ĉesigi moviĝon
  • ◆ Светлейший князь, чтобы скорей соединиться с войсками, которые идут к нему, перешёл Можайск и стал на крепком месте, где неприятель не вдруг на него пойдёт. Л. Н. Толстой, «Война и мир», 1869 j.
  • La serenega princo por rapide unuiĝi kun trupoj kiuj iras al li, transiris Moĵajskon kaj haltis sur fortika loko, kie malamiko ne subite ekiros kontraŭ li. Lev Tolstoj. Milito kaj paco. 1836.
[4] ĉesigi agadon, laboron, halti
  • ◆ Он вынул часы, взглянул на них и сказал с досадой: // — Вот анафемические! Опять стали. А. Т. Аверченко, «Человек с испорченными часами», 1914 j.
  • Li elprenis horloĝon, ekrigardis kaj diris ĉagrene: // — Jen anatemaj! Denove ĝi haltis. Arkadij Averĉenko. Homo kun fuĝinta horloĝo. 1914.
[5] senpersona: iĝi, okazi, fariĝi
  • ◆ Увидя меня, она вздрогнула и закричала. Что тогда со мною стало — не помню. А. С. Пушкин, «Капитанская дочка», 1836 j.
  • Ekvidinte min, ŝi ektremis kaj ekkriis. Kio tiam okazis al mi — mi ne memoras. Aleksandr Puŝkin. La Kapitanfilino. 1836.
  • ◆ Однажды бабушка не пришла, а наутро позвонила и сказала, что у неё что-то стало с сердцем. В. А. Каверин, «Два капитана», 1938—1944 j.
  • Foje avino ne venis, kaj matene telefonis kaj diris, ke al ŝi io okazis ĉe la koro. Veniamin Kaverin. Du kapitanoj. 1938—1944.
[6] instrumentalo: transformiĝi, iĝi, fariĝi, evidentiĝi
  • ◆ Она стала его женой, он был счастлив, как немногие на земле… И. С. Тургенев, «Отцы и дети», 1861 j.
  • Ŝi iĝis lia edzino, li estis feliĉa kiel malmultaj sur la tero... Ivan Turgenev. Patroj kaj filoj. 1861.
[7] komenci iun laboron, agadon ktp, plenumatajn precipe stare
  • ◆ И он действительно стал за прилавок и действительно поторговал, то есть продал двум зашедшим девочкам фунт конфект, вместо которого он им отпустил целых два, взявши с них только полцены. И. С. Тургенев, «Вешние воды», 1872 j.
  • Kaj li efektive stariĝis malantaŭ vendotablo kaj efektive iom vendis, do vendis al du hazarde venintaj knabinoj pundon da bombonoj, anstataŭ kiu li donis al ili eĉ du, preninte de ili duon duonan prezon. Ivan Turgenev. Patroj kaj filoj. 1872.
  • ◆ Хаджи-Мурат, недоумевая, покачал головой и, раздевшись, стал на молитву. Л. Н. Толстой, «Хаджи-Мурат», 1904 j.
  • Ĥaĝi-Murat perplekse svingis la kapon kaj senvestiĝinte stariĝis por preĝi. Ivan Turgenev. Patroj kaj filoj. 1904.
[8] lokiĝi, akomodiĝi iumaniere
  • ◆ Он обозу своему приказал переправиться через Сожу и стать лагерем. А. С. Пушкин, «История Петра: Подготовительные тексты», 1835—1836 j.
  • Li al ariero sia ordonis transriveriĝi Soĝon kaj starigi tendaron. Aleksandr Puŝkin. Historio de Petro: Preparaj tekstoj. 1835—1836
[9] pri rivero: glaciiĝi, frostiiĝi
  • ◆ Наконец получили известие, что Волга стала и что через неё потянулись обозы. С. Т. Аксаков, «Детские годы Багрова-внука, служащие продолжением семейной хроники», 1858 j.
  • Finfine ni ricevis sciigon ke Volgo frostiĝis kaj ke trans ĝi ekveturis la ĉaroj. Sergio Aksakov. Infanaj jaroj de Bagrov-nepo, servantaj kiel daŭrigo de la familia kroniko. 1858
[10] parol. pri glacio: formiĝi, stabiliĝi, firmiĝi
  • ◆ А что, у тебя на речках да на озёрах крепко лёд стал? С. Я. Маршак, «Двенадцать месяцев», 1835—1836 j.
  • Ĉu ĉe vi sur riveroj kaj lagoj firme glacio stariĝis?
  • ◆ Мы были посреди широкой замёрзшей реки, лёд стал только недавно, трещал и гнулся под ногами. Анатолий Ким, «Белка», 1984 j.
  • Ni estis meze de larĝa frostiĝinta rivero, glacio stabiliĝis nur antaŭnelonge, krakis kaj fleksiĝis sub piedoj. Anatolij Kim. Sciuro. 1984
[11] senpersona: esti havebla
  • ◆ Михей Андреич Тарантьев всё норовил, как пойдёшь мимо, сзади ногой ударить: житья не стало! И. А. Гончаров, «Обломов», 1858 j.
  • Miĥej Andrejeviĉ Tarantjev ĉiam klopodis, kiam oni preteriras lin, de malantaŭe piedbati: ne plu estis vivo! Ivan Gonĉarov. Oblomov. 1858.
  • ◆ Да, да, не стало лесов… А какие леса-то стояли здесь. Д. Н. Мамин-Сибиряк, «От Урала до Москвы»
  • Jes, jes, ne plu haveblas arbaroj... Kaj kiaj arbaroj staris ĉi tie. Dmitrij Mamin-Sibirjak. De Uralo ĝis Moskvo.
[12] senpersona, nur kun nea partiklo: ĉesi ekzisti, morti, forpasi
  • ◆ Потом он начал чувствовать покалывание в груди и стал слегка кашлять — врачи приписали это воспалению бронхов, за которым последовало воспаление лёгких, — и через два дня его не 'стало. П. Н. Лебедев, «Письма», 1896 j.
  • Poste li komencis senti pikadon en la brusto kaj komencis iom tusi — kuracistoj atribuis tion al inflamo de la pulmoj, kiun sekvis inflamo de la bronkoj, — kaj post du tagoj li forpasis. P. N. Lebedev. Leteroj. 1896.
[13] kun infinitivo kiel helpoverbo, markanta komencon de ago, kies signifo estas esprimata de sekva verbo
  • ◆ Не стану говорить о причине этого необыкновенного застоя, хотя она представляет занимательный предмет для исследования, замечу только, что если конец 18 столетия и начало 19 ничего не произвели полного и колоссального в живописи, то зато они много разработали её части. Н. В. Гоголь, «Последний день Помпеи», 1834 j.
  • Mi ne ekos paroli pri kaŭzo de tiu malkutima stagnado, kvankam ĝi prezentas interesan objekton por esplorado, mi rimarkigos nur, ke se la fino de la 18-a jarcento kaj komenco de la 19-a nenion produktis novan kaj kolosan en pentrarto, do almenaŭ ili multe evoluigis ĝiajn elementojn,. Nikolao Gogol. La lasta tago de Pompejo. 1834.
  • ◆ И возгордился правитель, и стал он думать, что никого нет на свете сильнее и мудрее его. В. М. Гаршин, «Сказание о гордом Аггее», 1886 j.
  • Kaj ekfieris la reganto, kaj ekis li pensi ke neniu en la mondo estas pli forta kaj saĝa ol li. Rakonto pri la fiera Aggej. 1886.
[14] (figursenca), (familiara): kosti
  • ◆ Дача, кажется, хорошая, хозяйственная, и на дворе строения много. Тысяч тридцать, чай, стала хозяину. И. А. Гончаров, «Обыкновенная история», 1846 j.
  • Somerdomo ŝajne estas bona, utila kaj sur la korto konstruaĵoj multas. Prosimume tridek mil verŝajne ĝi kostis al la mastro. Ivan Gonĉarov. Kutima historio. 1846.
  • ◆ Одна икра станет на двести рублей. Илья Ильф, Евгений Петров, «Широкий размах»
  • Sola frajo kostos' ducent rublojn. ilja Ilf, Jevgenij Petrov. Larĝa skalo.
[15] senpersona, (familiara), (arkaika): sufiĉi
  • ◆ Одним словом, Степан Владимирыч проводил братьев дружелюбно и не без самодовольства показал Якову-земскому две двадцатипятирублёвые бумажки, очутившиеся в его руке после прощания. // — Теперь, брат, мне надолго станет! — сказал он. М. Е. Салтыков-Щедрин, «Господа Головлёвы», 1875 j.
  • unuvorte, Stepan Vladimiroviĉ adiaŭis fratojn amikeme kaj ne sen memkontento montris al Jakov-oficisto du dudekkvinrublajn paperetojn, aperintajn en lia mano post la adiaŭo. // — Nun, frato, por mi dum longe sufiĉos! — diris li. Miĥail Saltikov-Ŝĉedrin. Sinjoroj Golovljovoj. 1875.
Deveno

Ĝi devenas de la praslava *stati, de kiu interalie devenis: la malnovrusaj стати, стану, la malnovslava стати, станѫ (la malnovgrekaj ἵστασθαι, γίγνεσθαι), la ukrainaj стати, стану, la serbokroataj ста̏ти, ста̏нем,la slovenaj státi, stȃnem (iĝi, konstrui), la ĉeĥa stát (deveni, iĝi), la slovaka stаť; ĝi radikas en la prahindeŭropa *stā- (stari). Ĝi parencas al la litovaj stóti, stóju (komenci, iĝi), la latva sta^t (iĝi), la malnovprusa роstāt (iĝi), la malnovhindaj asthāt (stariĝis, iĝis), tíṣṭhati (staras), la avesta hištaiti (same), la latina stō (mi staras; *stāi̯ō), la greka ἵστημι, la homera στῆ, la malnovsupragermana sta^n, ste^n (stari), la latina sistō, la irlanda táu, at-táu (mi estas; el stāi̯ō). De la sama fonto devenas la rusa стоять.

Samsencaĵoj
[1] встать
[2] сделаться, совершиться, случиться
[3] встать, остановиться, застопориться
[4] поместиться
[5] превратиться, сделаться, оказаться
[6] начать, приступить
[7] обойтись
Derivaĵoj
Frazaĵoj

Atributoj

[redakti]
kazo sing. plur.
nom. ста́ть ста́ти
gen. ста́ти стате́й
dat. ста́ти статя́м
ak. ста́ть ста́ти
inst. ста́тью статя́ми
pr. ста́ти статя́х
Prononco
IFA statʲ  (singularo)
IFA ˈstatʲɪ  (pluralo)

Substantivo, neanimita, ina genro, la 3-a deklinacio, tipo de deklinacio laŭ A. Zaliznjak — 8e.

Vorterseparo

Radiko: -стать-.

ста-ть

Signifoj

[redakti]
[1] staturo, teniĝo, figuro
  • ◆ Туда на стройку стекался пролетарский народ отовсюду — домну возводить, и уже выработал племя не племя, расу не расу, но народишко крепкой породы, иначе ему было бы не выжить в нашей стране, не заломать фашизм, может, и не шибко выдающийся умом народ получился, но от пестроты наций красоты и стати набрался. В. П. Астафьев, «Обертон», 1995–1996 j.
  • Tien por konstruado alfluadis proleta popolo de ĉie — altfornon konstrui, kaj jam kreiĝis tribo ne tribo, raso ne raso, sed popoleto de la fortika tipo, alikaze ĝi ne postvivus en nia lando, ne superus faŝismon, eble ja kun ne tre elstara intelekto la popolo kreiĝis, sed pro bunteco de nacioj ĝi belecon kaj staturon akiris. Viktor Astafjev. Kromtono. 1995–1996.
[2] (figursenca) staturo, teniĝo, figuro
  • ◆ Умом Россию не понять, // Аршином общим не измерить, // У ней особенная стать, // В Россию можно только верить. Ф. И. Тютчев, «Умом Россию не понять…», 1866 j.
  • Per intelekto oni ne komprenos Rusion // Per ĝenerala arŝino oni ne mezuros, // Ĝi havas specifan karakteron, /// Je Rusio eblas nur kredi. Fjodor Tjutĉev. Per intelekto oni ne komprenos Rusion... 1866.
[3] (arkaika) neceso, bezono
Samsencaĵoj
[1] телосложение, осанка, фигура, стан
Derivaĵoj
Deveno

Ĝi parencas al la rusa verbo стать.

Frazaĵoj