Saltu al enhavo

брат

El Vikivortaro
La paĝo enhavas artikolojn
pri kelkaj lingvoj.

Signifoj

[redakti]
1 frato, virseksa ido, rigardata rilate al la aliaj idoj de la samaj gepatroj.
  • ◆ Брат Johann не будет служить ― я буду Soldat!.. Л. Н. Толстой, «Отрочество», 1854. j.
  • Frato Johann ne militservos ― mi estos Soldat!.. Leo Tolstoj. Adolesko. 1854.
  • ◆ Заманули вас офицерья, заставили кровных братов убивать! М. А. Шолохов, «Тихий Дон», 1928–1940. j.
  • Tentis fin oficeraĉoj, igis sangofratojn murdadi! Miĥail Ŝoloĥov. 1928–1940.
2 kuzo, filo de patra aŭ patrina onklo aŭ onklino.
  • ◆ Марья Алексеевна была урожденная Пушкина, и Сергей Львович приводился ей троюродным братом. Ю. Н. Тынянов, «Пушкин», 1935–1943. j.
  • Maria Alekdsejevna estis denaske Puŝkina, kaj Sergej Lvoviĉ estis ŝia triavica frato. 1928–1940.
3 voknomo, uzata familiare inter viroj, kutime samaĝaj.
  • ◆ Эх, брат Обломов, не умеешь ты жить, а ещё помещик! И. А. Гончаров, «Обломов, Главы I-VII», 1859. j.
  • Ho, frato Oblomov, ne scias vi vivi, kvankam vi ja estas bienulo! Ivano Gonĉarov. Oblomov, Ĉapitroj I-VII. 1859.
  • ◆ Здорово, друг, здорово, брат, здорово. А. С. Грибоедов, «Горе от ума», 1824-1828. j.
  • Saluton amiko, saluton frato, saluton. Aleksandro Gribojedov. Malĝojo pro saĝo. 1824-1828.
4 voknomo, uzata interne de malvastaj komunumoj (ekz. unuaj kristanoj, esperantistoj ks).
  • ◆ Но неужели это мой брат во Христе? Р. Б. Гуль, «Конь рыжий», 1952. j.
  • Sed ĉu tio vere estas mia frato en Kristo? Roman Gul. Ĉevalo rufa. 1952.
  • ◆ Для христианской любви каждый человек есть брат во Христе. Н. А. Бердяев, «Миросозерцание Достоевского», 1923. j.
  • Por kristana amo ĉiu homo estas frato en Kristo. Nikolao Berdjajev. Mondkoncepto de Dostojevskij. 1923.
5 titolo, donata al la anoj de kelkaj religiaj ordenoj, aŭ de kelkaj societoj.
  • ◆ Созови со всей Сицилии всех отцов, всех братьев-монахов, известных праведной жизнью я тем, что они угодны господу. В. М. Дорошевич, «Сказки и легенды», 1893-1916. j.
  • Vokis de la tuta Sicilio ĉiujn patrojn, ĉiujn fratojn-monaĥojn, konatajn per sia justa vivo mi per tio, ke ili plaĉas al Sinjoro. Vlas Doroŝeviĉ. Fabeloj kaj legendoj. 1893-1916.
6 persono, amata kvazaŭ per frata amo (en la nuna vortuzo plej popularas inter kaŭkazanoj).
  • ◆ Я люблю его как брата, ― сказал Аполло. Виктор Пелевин, «Бэтман Аполло», 2013. j.
  • Mi amas lin kvazaŭ fraton, ― diris Apollo. Viktoro Pelevin. Batman Apollo. 2013.
7 En esprimoj kiel «ваш брат», «их брат» ks — persono, kiu apartenas al grupo kreita surbaze de iu komuna trajto.
  • ◆ То-то, чужими руками жар загребать любишь. Знаем мы вашего брата. И. С. Тургенев, «Хорь и Калиныч», 1847. j.
  • Ja per alies manoj preni kaŝtanojn el fajro vi ŝatas. Konas ni vian fraton. Ivano Turgenev. Hor kaj Kaliniĉ. 1847.
  • ◆ Впрочем, кто из нашего брата, начиная с Александра Сергеевича, не мечтал о Париже? В. П. Катаев, «Алмазный мой венец», 1975–1977. j.
  • Cetere kiu el nia frato, ekde Aleksandro Sergejeviĉ, ne revis pri Parizo? Valentin Katajev. Diamanta mia krono. 1975-1977.
  • ◆ Ваш брат интеллигент только в тепле фрондирует, уж простите за резкость. Д. Л. Быков, «Орфография», 2002. j.
  • Via frato intelektulo nur en varmo kuraĝulas, ja pardonu mian abrupton. Dmitrij Bikov. Orfografio. 2002.

Atributoj

[redakti]
fleksio de vorto брат
laŭ tipo 1a
kazo sing. plur.
nom. бра́т бра́тья△
gen. бра́та бра́тьев△
dat. бра́ту бра́тьям△
akuz. бра́та бра́тьев△
inst. бра́том бра́тьями△
prep. бра́те бра́тьях△
vok. бра́те
fleksio de vorto брат
laŭ tipo 1a
kazo sing. plur.
nom. бра́т бра́ты
gen. бра́та бра́тов
dat. бра́ту бра́там
akuz. бра́та бра́тов
inst. бра́том бра́тами
prep. бра́те бра́тах

Substantivo, anima, vira genro, 2-a deklinacio (tipo de deklinacio 1a laŭ klasifikado de A.A. Zaliznjak); ankaŭ iam estas uzata deklinacio per tipo 1a kun norma pluralo.

Prononco
singularo: IFA brat , pluralo: IFA ˈbratʲɪ̯ə 
Elparolo
Sono :(lingvo -ru-)
(dosiero)
Первая страница романа Ф. М. Достоевского «Братья Карамазовы». [La unua paĝo de la romano de Fjodor Dostojevskij "La fratoj Karamazov"].
Афиша православного молодёжного фестиваля «Братья». [Afiŝo de la ortodoksa junulara festivalo "La fratoj"].
Большевистский плакат «Обманутым братьям». [Bolŝevika afiŝo "Al la trompitaj fratoj"].
Samsencaĵoj
[1] братик, братишка, братушка, братишечка, братец, братуха, брательник, братан
[2] кузен
[3] братишка, братушка, братишечка, братец, браток, браточек, братуха, братан
Hiperonimoj
[1] родственник, кровник, сиблинг
[2] родственник, кровник
[3] обращение
[4] обращение
[7] человек
Hiponimoj
[1] младший брат, старший брат, мелкий, дядя, деверь, шурин
[2] кузен
[5] монах, инок, черноризец, чернец
Kontraŭvortoj
[1] сестра
[2] сестра
[3] сестра
[4] сестра
[5] сестра
[6] сестра
Derivaĵoj
Deveno

Devenas el la malnovslava bratrъ, de kiu interalie devenis: la malnovslava братръ, братъ, la rusa, ukraina, belorusa брат, la serbokroata бра̏т, la slovena brát, la ĉeĥa, pola bratr, la supresoraba bratr, la malsupresoraba bratš. La antikva radiko je -er, formo *bratъ, eble pro disimiliĝo el *bratrъ. Ĝi parencas al la malnovprusa bbrāti, diminutive bratrīkai «fratoj», la litova broterė̃lis, la latva brātarītis «fraĉjo», la sanskrita भ्राता, bhrā́tā, la avesta brātar, la armena երբայր, la malnovgreka φρᾱτηρ, φρᾱτωρ «fratriano», la latina frāter, la irlanda brāthir, la gota 𐌱𐍂𐍉𐌸𐌰𐍂, la toĥara pracar. Samtempe ekzistas diminutivaj formoj en la litova brólis, la latva brãlis, la iliria βρᾶ. Plurale братья — malnova kuniga formo. Komparu ĝin kun la ukraina браття, бра̏ħа, la malnovslava братриꙗ, братиꙗ, la bulgara братя, la serbokroata бра̏тjа, la slovena brȃtja, la ĉeĥa bratří, la ĉeĥa bratřie, braciá, la supresoraba bratřa, kiuj respondecas al la malnovgreka φρᾱτρία. Komparu ankaŭ al la sanskrita भ्रातर्यं, bhrātryam «frataro». Max Julius Friedrich Fasmer. Russisches etymologisches Wörterbuch (Rusa etimologia vortaro)

Frazaĵoj

Proverboj

Брат брата за межу убил.
  • Frato fraton pro terenlimo murdis.
Брат на брата — пуще супостата.
  • Frato kontraŭ frato pli malicas ol malamiko.
Сам чёрт не брат.
  • Diablo mem estas ne frato. [pri sentima ulo].
Брат братом, а деньги не родня.
  • Frato estas fraton sed moneroj ne parencas.
Брат за брата головой в уплату.
  • Frato por frato eĉ sian kapon fordonos.
Брат за брата не ответчик.
  • Frato ne respondecas pri agoj de frato.
Брат он мой, да ум у него свой.
  • Frato li estas mia, sed cerbon li havas sian.
Брат сестру любит богатую, а тёщу — тороватую.
  • Frato amas fratinon riĉan kaj bopatrinon elturniĝeman.
Брат сестру любит богатую, муж жену — здоровую.
  • Frato amas fratinon riĉan, edzo edzinon — sanan.
Два брата на медведя пойдут, а два чужих и киселя не одолеют.
  • Du fratoj kontraŭ urso iros, dum du fremduloj eĉ kiselon ne superos.
Пять рублей не деньги, брат не родня.
  • Kvin rubloj estas ne mono, frato estas ne parenco.


Atributoj

[redakti]
kazo sing. plur.
nom. бра́т бра́ти
gen. бра́та бра́тів
dat. бра́тові, бра́ту бра́там
ak. бра́та бра́тів
inst. бра́том бра́тами
pr. бра́тові, бра́ті бра́тах
vok. бра́те бра́ти
Советский плакат военных лет "Братам ми руки простягнули..." [Sovetia afiŝo de la Dua mondmilito «Al la fratoj ni manojn etendis...»].
IFA brat 
IFA ˈbrɑˈt̪ɪ 
Sono :(lingvo -uk-)
(dosiero)
(singularo)