быть
| konjugacio | nuntempo | estonteco | pasinteco | imperativo |
|---|---|---|---|---|
| mi | есть (есмь(arkaika)) | бу́ду | был была |
— |
| vi | есть (есь†, еси́†) | бу́дешь | был была |
будь (бу́ди†) |
| li, ŝi, ĝi | есть | бу́дет | был была было |
— |
| ni | есть (есмы́†) | бу́дем | бы́ли | — |
| Vi | есть (есте́†) | бу́дете | бы́ли | бу́дьте |
| ili | есть (суть(arkaika)) | бу́дут | бы́ли | — |
| aktiva participo (nuntempo) | су́щий | |||
| aktiva participo (pasinteco) | бы́вший | |||
| gerundio (nuntempo) | бу́дучи | |||
| gerundio (pasinteco) | быв, бы́вши | |||
Verbo imperfektiva, netransitiva, tipo de konjugacio laŭ A. Zaliznjak — ∆a/c.
- есть — en la senco существовать, являться en la nuntempa rusa lingvo ĝi estas kutime ellasata, kaj aldoniĝas nur por fortigi impreson.
- суть estas libra vorto, uzata precipe en sciencaj verkoj, foje en lirikaĵoj. En ĉiutaga parolo ĝi servas por fortigi impreson aŭ krei intence malkorektajn frazojn ŝercacele.
- сущий kiel participo estas ne plu uzata (preskaŭ komplete) kaj konserviĝis nur kiel parto de kelkaj vortoj (вездесущий) aŭ kiel fortiga vorto kun la senco настоящий, самый что ни на есть; ужасный, невыносимый; писаный, ekzemple: сущий ад (vera infero), сущая му́ка (vera turmento); сущая красавица (vera belulino).
- есмь estas libra vorto, uzata precipe en filozofiaj verkoj, lirikaĵoj kaj kelkaj malnovslavaj vortkombinoj (ĉefe ŝerce).
- есь (еси) estas arkaika vorto, uzata nur en malnovaj literaturaĵoj kaj la malnovslavaj tekstoj, ekzemple en la preĝo "Patro nia", kiu komenciĝas per la vortoj: Отче наш, Иже еси на небесех.
- есмы, есте estas komplete arkaiĝintaj formoj, ne plu uzataj.
 | Vorterseparo |
- Radiko: -бы-; verba finaĵo: -ть
- бы-ть
 | Prononco |
 | Signifoj |
]
]
]
]
- [1] esti
- ◆ Я выросла в то время, получила образование, стала тем, кто я есть сегодня. Юрий Никулин, Ася Иванова, «И сам Расул Гамзатов ей руку целовал… (2013.05.23) // «Новгородские ведомости», 2013 j.
- →Mi kreskis en tiu tempo, ricevis edukon, iĝis kio mi estas hodiaŭ. Jurij Nikulin, Asja Ivanova. Kaj Rasul Gamzatov mem kisis ŝian manon... 2013.
- [2] ekzisti
- ◆ Быть иль не быть — вот в этом / Вопрос; что лучше для души — терпеть / Пращи и стрелы яростного рока / Или, на море бедствий ополчившись, / Покончить с ними? У. Шекспир, «Гамлет, принц датский.»
- →Ĉu esti aŭ ne esti, — tiel staras / Nun la demando: ĉu pli noble estas / Elporti ĉiujn batojn, ĉiujn sagojn / De la kolera sorto, aŭ sin armi / Kontraŭ la tuta maro da mizeroj / Kaj per la kontraŭstaro ilin fini?. Vilhelmo Ŝekspiro. Hamleto.
- [3] esti havebla, disponebla
- ◆ На нём была серая куртка с меховым воротником, чёрный картуз с узкими полями и прямым длинным четырёхугольным козырьком. А. И. Куприн, «Изумруд», 1907 j.
- →Sur li estis griza jako kun felkolumo, nigra kepo kun mallarĝaj randoj kaj rekta kvadrata beko. Aleksandr Kuprin. Smaragdo. 1907.
- ◆ Как же его не может быть? ― ответил рыжий, ― вон он с краю в четвёртом ряду.
- →Kie li povas ne esti? ― respondis rufulo. ― jen li rande de la kvara vico. Miĥail Bulgakov. La Majstro kaj Margarita.
- ◆ Быть иль не быть — вот в этом / Вопрос; что лучше для души — терпеть / Пращи и стрелы яростного рока / Или, на море бедствий ополчившись, / Покончить с ними? У. Шекспир, «Гамлет, принц датский.»
- →Ĉu esti aŭ ne esti, — tiel staras / Nun la demando: ĉu pli noble estas / Elporti ĉiujn batojn, ĉiujn sagojn / De la kolera sorto, aŭ sin armi / Kontraŭ la tuta maro da mizeroj / Kaj per la kontraŭstaro ilin fini?. Vilhelmo Ŝekspiro. Hamleto.
- ◆ Я был в гостях у Всеволода Андреевича на заводе его; правда, что живёт по-герцогски. А. В. Дуров, «Письмо П. А. Вяземскому.», 1817. j.
- →Mi estis kiel gasto ĉe Vsevolod Andrejeviĉ en lia fabriko; estas vero ke li vivas kiel duko. A.V. Durov. Letero al P.A. Vjazemskij. 1817.
- [7] okazi
- ◆ Завтра будет собрание, после него я приму решение, возвращаться нам раньше срока или нет. Алексей Медоваров, «Ганимед», 2017 j.
- →Morgaŭ okazos kunveno, post ĝi mi faros decidon, ĉu ni revenu antaŭtempe aŭ ne. Aleksej Medovarov. Ganimed. 2017.
- [8] konduti
- ◆ Начальству было решительно непонятно, как с ним быть. Фазиль Искандер, «Поэт», 1998. j.
- →Por estraro estis tute ne kompreneble, kion fari kun li. Fazil Iskander. Poeto. 1998.
- [9] situi
- ◆ На Печерске был дом моей бабушки, матери моего отца. Н. А. Бердяев, «Автобиография», 1917. j.
- →En Peĉersko estis domo de mia avino, patrino de mia patro. Nikolaj Berdjajev. Aŭtobiografio. 1917.
 | Deveno |
Ĝi devenas de la praslava *byti, de kiu interalie devenas: la malnovrusa, la malnovslava бꙑти, la rusa быть, la ukraina бути, la serbokroata би̏ти, la slovena bíti, la ĉeĥa být, la pola kaj la suprasoraba być, la malsuprasoraba byś. Ĝi originas el la prahindeŭropa *bʰuH-. Ĝi parencas al la litova bū́ti (esti), la malnovhinda bhū́tíṣ, bhūtíṣ (estado, bonfarto, prospero), la irlanda buith (ekzistado), malnovhinda भवति (bhávati; esti, esti havebla, deveni), la greka φύομαι (mi iĝas), la latina fui (mi estis), futūrus (estonta), la gota 𐌱𐌰𐌿𐌰𐌽 (báuan; vivi), la malnovsupraĝermana bûan.
 | Samsencaĵoj |
- [2] иметься
- [3] существовать, бывать, иметься
- [4] присутствовать
- [5] иметься
- [6] заходить, забегать(parola), заглядывать(parola)
- [7] происходить, совершаться, случаться; иметь место
- [8] поступать
- [9] находиться, располагаться, размещаться
 | Kontraŭvortoj |
- [4] отсутствовать
- [5] отсутствовать
 | Hiponimoj |
- [2] пребывать
- [3] водиться, найтись
- [6] бывать, побывать; навещать, наведываться, проведывать, наносить визит; посещать; приходить, приезжать, прибывать
 | Frazaĵoj |
- бля буду (estu mi aĉulo; duonŝerca ĵuro kun kruda sakraĵo)
- будет тебе (вам) (sufiĉas jam; provo haltigi iun)
- буди Бог между кем-либо (estu dio inter iu)
- будь другом (estu amiko; komenco de peto)
- будь здоров (estu sana; tradicia bondeziro, ekzemple post ies terno)
- будь не во гнев (ne koleru); не во гнев будь сказано (ne por via kolero estu dirite; antaŭ diri ion malagrablan)
- будь спокоен (estu trankvila), будьте спокойны (estu trankvila(j); promeso fari ion kun 100% garantio)
- будь то…, или… (estu tio... aŭ...); будет ли то…, или… (estu ja tio... aŭ...; esprimo de preteco fari ion malgraŭ iu aŭ tiu problemoj)
- будь ты (он, она) проклят, проклята (estu vi damnita)
- будь что будет (estu kio estos; antaŭ fari ion riskan)
- будь я проклят (estu mi damnita; kiel ĵuro)
- был да сплыл (estis sed ne plu; laŭvorte: estis sed forfluis)
- была не была (estu aŭ ne estu; antaŭ fari ion riskan)
- было дело (estis okazo; konstato de iu okazintaĵo)
- быть в людях (esti inter homoj; do ne esti ermito, solulo)
- быть в обращении (esti cirkulata; pri mono, valorpaperoj ktp)
- быть в ответе (esti respondeca pri io aŭ iu)
- быть в состоянии (esti kapabla; laŭvorte: esti en stato; do esti kapabla ion fari)
- быть или не быть? (ĉu esti aŭ ne esti?; frazo el Hamleto)
- быть может (povas esti; esprimas dubon)
- быть на игле (esti narkotike dependa; laŭvorte: esti sur nadlo)
- быть на посылках (esti nura sendito; do malgrava persono uzata por malgravaj taskoj)
- быть на ты (esti proksimaj; laŭvorte: esti je vi, do paroli "vi" unu al alia, kio estas familiara traktado)
- быть не может (ne povas esti; esprimas miron)
- быть обсаженным братвой (esti ĉirkaŭita de banditoj; ĵargona esprimo kun senco esti premata de krimuloj de ĉiuj flankoj)
- быть по корешам (esti proksimuloj; ĵargona esprimo)
- быть по сему (estu tiel; iom arkaisma)
- быть с языком (esti kun lango; do esti parolkapabla)
- быть самим собой (esti si mem)
- быть так (estu tiel)
- в Греции всё есть (en Grekio ĉio haveblas; ŝerca esprimo kun senco "en tiu loko haveblas ĉio")
- век будет помнить (ĉiam li memoros tion; laŭvorte: jarcenton li memoros tion)
- век будешь помнить (ĉiam vi memoros tion; laŭvorte: jarcenton vi memoros tion; promeso, ofte minaca)
- где бы ни было (ie ajn tio estu)
- где бы то ни было (ie ajn tio estu)
- да будет так (estu tiel)
- да будет (estu tiel)
- давай не будем (ni ĉesu; provo haltigi disputon, kverelon ks)
- * давайте не будем (ni ĉesu; provo haltigi disputon, kverelon ks, alparolante pluralon (ili) aŭ Vi)
- должно быть (devas esti)
- жил-был (vivis-estis; tradicia komenco de fabeloj, uzata ankaŭ duonŝerce dum rakonto pri ies vivo en pasinteco)
- жирно будет (estos grasa; popoleca esprimo kun senco "vi petas tro multe")
- и будь здоров (kaj estu sana)
- и был таков (kaj estis tia; finas rakonton pri iu, poste lerte malaperinta, ĉefe pri fraŭduloj, ŝtelistoj, triksteroj ktp)
- как бы то ни было (iel ajn estus; komenco de frazo, kvazaŭ nuliganta antaŭe diritajn vortojn por fari finan konkludon)
- как был (была), в чём был (была) (kies estis, en kio estis; signifas ke iu devis tuj reagi, fuĝi ks en tiuj vestoj, en kiuj li estis tiutempe)
- как быть (kiel esti; demandofrazo kun senco "kion fari")
- как не быть (kiel ne esti; komenco de frazo kun senco "kiel ne esti (kolera, malĝoja ks), se okazis tio)
- какой бы то ни было (kia ajn estus; komenco de frazo kun senco "kia ajn estus (tiu aĵo, homo ks), li (ĝi) estas (mia parenco, mia patrujo ks")
- какой ни на есть (kia ajn estus; kun senco "mi/li estas kia mi/li estas")
- кто есть кто (kiu estas kiu; paŭsaĵo de la angla frazo "who is who")
- может быть (povas esti)
- на коне (sur ĉevalo; pri iu atinginta sukceson, reganta situacion ks)
- надо быть (necesas esti)
- не будь дурак (ne estu stultulo; kun senco "ne stultumu")
- не было печали (mankis malĝojo; parto de proverbo kun senco "mankis problemoj, sed jen ili aperis")
- не в обиду будь сказано (ne por ofendi vin estu dirite; komenco de frazo, kies daŭrigo povos ofendi aŭ ĝeni iun)
- не к ночи будь помянут (ne je nokto estu menciita; origine magia frazo, kun celo eviti alvenon de menciita diablo, nun uzata precipe ŝerce ĉe mencio de iu aĉulo)
- не может быть и речи (ne povas esti parolo; kun senco "tiu vojo eĉ ne priparoleblas, estas komplete ekskludita")
- не тем будь помянут (ne estu menciita de tiu; malofte uzata)
- не тут-то было (ne tie ĉi estis; post rakonto pri ies faro, kun senco "li deziris fari tion, sed malsukcesis")
- ничего не будет (кому-либо за что-либо) (nenio estos/nenio estos al iu; kun senco "nenio okazos"/"oni nenion faros al li (malgraŭ liaj fuŝoj, misfaroj ks)"; trankviliga frazo)
- ноги не будет (piedo mia ne estos (tie); kun senco "mi neniam venos tien")
- самый что ни на есть (plej pleja kiu estas; esprimo de pleja boneco/vereco de iu aŭ io)
- стало быть (ldo, sekve)
- так и быть (tiel estu; aproba frazo, foje kiel konsento post longa diskuto)
- то есть (do; kiel ligo inter du parto de frazo, celanta klarigon; "mi lernas la rusan unu jarojn, то есть (do) ekde 2019")
- что будет, то будет (kio estos, tio estos; kiel rezigno halti malgraŭ risko aŭ sekvontaj problemoj)
- что есть силы (laŭvorte: kiom haveblis fortoj; kun senco "per tuta forto", uzata por substreki forton de bato)
- чтоб духу твоего не было (por ke eĉ via odoro malaperu ĉi tie; kolera ordono foriri senrevene)
- чтоб тебе пусто было (laŭvorte: estu al vi malplene; damno)
- чтобы неповадно было (laŭvorte: por ke vi ne plu ŝatu (tion fari); frazo kun senco "por ke vi neniam faru tion denove", uzata kiel klarigo de puno)
- я не я буду (laŭvorte: mi ne mi estus; tradicia ĵuro kun senco "se mi ne faros tion, tio estos ne mi", do mi perdos vizaĝon, honoron)
- я больше так не буду (mi ne plu faros tiel; promeso pardonpeta post agnoski propran fuŝon)
 | Derivaĵoj |
Proverboj
- бояться волков, быть без грибков (se lupojn timi, fungojn ne havi; ĉar ne eblos kolekti ilin en arbaro)
- будет и на нашей улице праздник (okazos ankaŭ ĉe nia strato festo; do problemoj iam ĉesos)
- будешь рыть другим яму — сам в неё упадёшь (se oni fosos kavon por aliuloj, oni mem ĝin trafos)
- был бы купец, а товар найдётся (se estas aĉetanto, varo haveblos; kun senco "ni deziras kaj povas aĉeti, do ni trovos aĉetaĵon")
- быть было ненастью, да дождь помешал (estus malbona vetero, sed pluvo malhelpis al tio; ŝerca frazo kun senco "povus veni unu malbono, sed jam venis alia")
- быть бычку на верёвочке (estu bovido ŝnurkondukita; kun senco "li estos kaptita kaj kondukita kvazaŭ bovo")
- есть ещё порох в пороховницах (haveblas ankoraŭ pulvo en pulvujoj; ĉefe pri maljunuloj (ofte ili mem tion diras) kun senco "ili (ni) ankoraŭ havas fortojn por ion fari")
- Ленин жил, Ленин жив, Ленин будет жить! (Lenin vivis, Lenin vivas, Lenin vivos!; tradicia komunista slogano)
- Леннон жил, Леннон жив, Леннон будет жить! (Lennon vivis, Lennon vivas, Lennon vivos!; parodia slogano populara inter liberpensema sovetia junularo)
- не было бы счастья, да несчастье помогло (mankis feliĉo, sed malfeliĉo helpis; kun senco "ni havis problemojn, sed venis alia problemo, kiu solvis ilin; ekzemple okazis incendio, sed subita pluvego estingis ĝin)
- не всё коту масленица (ne ĉiam kato havu Maslenicon (Buterkarnavalon); ŝerca frazo kun senco "ne eblas ĉiam ĝui nur komforton kaj feliĉon")
- не всё коту масленица, будет и Великий пост (ne ĉiam kato havu Maslenicon (Buterkarnavalon), venos ankaŭ Granda Fasto)
- не судите, да не судимы будете (ne juĝu, do ne juĝataj vi estos; biblia frazo)
- сколько верёвочке ни виться, конец будет (kiom ajn ŝnureto serpentumu, finaĵo haveblas; kun senco "iom ajn longe fiulo povas eviti punon, tamen fine ĝi venos kaj oni trovos lian malfortan punkton")
- чему быть, того не миновать (kio okazu, tio ne eviteblas; rezignacia frazo kun senco "ni ne povas regi nian sorton, do ni faru kaj poste la sorto decidos ĉu ni sukcesos aŭ ne")
| Signifoj |